Μία λανθασμένη γεωγραφική ένδειξη του Στράβωνα (64 π.Χ.-24 μ.Χ.) εμπόδισε για παραπάνω από 100 χρόνια να εντοπιστεί το Ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στην Αμάρυνθο της Εύβοιας. «Μελανηίς δ' εκαλείτο πρότερον η Ερέτρια και Αρότρια· ταύτης δ΄εστί κώμη η Αμάρυνθος αφ' επτά σταδίων του τείχους», γράφει ο μεγάλος γεωγράφος και ιστορικός στα «Γεωγραφικά» του (10ο βιβλίο). Μετά τις πρώτες προσπάθειες των αρχαιολόγων, που ξεκίνησαν τον 19ο αιώνα, το Ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος, ένα από τα σημαντικότερα της αρχαίας Εύβοιας, ήρθε επιτέλους στο φως το καλοκαίρι του 2017. Σε απόσταση 11 χιλιομέτρων από την Ερέτρια (60 στάδια), αντί των 7 σταδίων (δηλ. 1,5 χλμ.) που αναφέρει ο Στράβωνας.
Τα νέα ανασκαφικά δεδομένα παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα, που έγινε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στις 8 Μαρτίου. Ανάμεσα στο πολυπληθές ακροατήριο υπήρχαν αρχαιολόγοι από όλο τον κόσμο, γεγονός που καταδεικνύει τη σπουδαιότητα των ευρημάτων, όπως επίσης ο πρέσβης της Ελβετίας στην Αθήνα Χανς-Ρούντολφ Χόντελ. Η έρευνα ξεκίνησε το 2007 από Έλληνες και Ελβετούς αρχαιολόγους που διερεύνησαν πολλά οικόπεδα στους πρόποδες του λόφου των Παλαιοεκκλησιών, κοντά στη σύγχρονη Αμάρυνθο, υπό τη διεύθυνση του κ. Karl Reber, διευθυντή της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα, και της κ. Αμαλίας Καραπασχαλίδου, επίτιμης εφόρου Αρχαιοτήτων Ευβοίας.
"Πάνω από 100 χρόνια χρειάστηκαν οι αρχαιολόγοι για να εντοπίσουν το Ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στην Αμάρυνθο της Εύβοιας, λόγω λανθασμένης γεωγραφικής ένδειξης από τον Στράβωνα
Μνημείο και επιγραφές
Τα πρώτα αποτελέσματα ήταν πολλά υποσχόμενα καθώς αποκαλύφθηκε μία μνημειώδης στοά του 4ου αι. π.Χ., η οποία πλαισίωνε την ανατολική και τη βόρεια πλευρά του ιερού. Στις ανασκαφές που διενεργήθηκαν το καλοκαίρι του 2017, οι αρχαιολόγοι άνοιξαν διάφορες τομές στον χώρο που περιβάλλεται από τις στοές και βρήκαν τον πυρήνα του ιερού, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται πράγματι για το Ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος. Τα νέα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά: μαζί με κτήρια διαφόρων εποχών (από τον 6ο έως και τον 2ο αι. π.Χ.), ανακαλύφθηκε επίσης μια υπόγεια κρήνη, η οποία είχε κτιστεί με αρχιτεκτονικά μέλη και βάσεις από μνημεία σε δεύτερη χρήση. Οι βάσεις αυτές οδήγησαν στην ταυτοποίηση του ιερού, επειδή οι επιγραφές που είναι χαραγμένες επάνω τους φέρουν αναθέσεις στη θεά Αρτέμιδα, στον αδελφό της Απόλλωνα και στη μητέρα τους Λητώ.
Εκτός από τις επιγραφές, πεδίο έρευνας του κ. Denis Knoepfler, καθηγητή στο Collège de France και επιστημονικού διευθυντή του προγράμματος «Αμάρυνθος», η υπόθεση ότι πρόκειται για το Ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος επιβεβαιώθηκε και από ένα ταπεινό, αλλά εξαιρετικής σημασίας εύρημα: τις ενσφράγιστες κεραμίδες που φέρουν το όνομα «Αρτέμιδος». Καρπός στενής συνεργασίας της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας, το δεκαετές ανασκαφικό πρόγραμμα της Αμαρύνθου έδωσε πλέον το αναζητούμενο από τον 19ο αιώνα μνημείο. Οι έρευνες αυτές χρηματοδοτούνται από το Ελβετικό Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Ίδρυμα Isaac Dreyfus-Bernheim και το Ίδρυμα για την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα.
"Ανάμεσα στα ευρήματα που οδήγησαν στην ταυτοποίηση του Ιερού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος ήταν οι ταπεινές, αλλά εξαιρετικής σημασίας ενσφράγιστες κεραμίδες που φέρουν το όνομα «Αρτέμιδος»
Η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Αθήνα
Όπως ειπώθηκε στην εκδήλωση, οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι έως σήμερα έχει ανασκαφεί το ένα τρίτο ή ένα τέταρτο του ιερού, πράγμα που σημαίνει ότι αναμένονται πολλά ακόμη σημαντικά ευρήματα καθώς ήταν ένα μεγάλο και σπουδαίο ιερό στην εποχή του. Η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή έχει εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση των εργασιών έως το 2021, αλλά θα συνεχίσει τις ανασκαφές της και μετά, για όσο χρειαστεί. Η ανακάλυψη του ιερού συμπληρώνει το σημαντικό ανασκαφικό έργο που πραγματοποιεί η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ερέτρια από το 1964, αποκαλύπτοντας πολλά μνημεία. Ανάμεσά τους είναι ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα, το Ιερό της Αθηνάς στην ακρόπολη/Καστέλη, η οικία με τα Μωσαϊκά και, πιο πρόσφατα, τα ρωμαϊκά λουτρά και το αρχαίο γυμνάσιο.
