Θυμόσαστε τα πρώτα καλλιστεία των θεών στην αρχαιότητα; Σύμφωνα με τον μύθο, η ιστορία ξεκινάει με τη δεξίωση που οργάνωσε ο Δίας στον Όλυμπο για να τιμήσει τον γάμο της Θέτιδας με τον θνητό Πηλέα. Απέφυγε όμως να προσκαλέσει τη θεά Έριδα. Και όταν εκείνη εκδικήθηκε, πετώντας ένα μήλο που έγραφε «για την ομορφότερη», ο Δίας, αποφεύγοντας τη δύσκολη θέση να επιλέξει ανάμεσα στην Ήρα, την Αθηνά και την Αφροδίτη, έπραξε κάτι πονηρό. Έβαλε κριτή έναν θνητό, τον Πάρι. Η Αθηνά του πρόσφερε σοφία και την ικανότητα να είναι καλός πολεμιστής, η Ήρα θα του εξασφάλιζε πολιτική δύναμη και πλούτη και η Αφροδίτη την ομορφιά και τον έρωτα, δηλαδή την Ωραία Ελένη. Ο Πάρις έδωσε το «μήλον της Έριδος» στην Αφροδίτη, με συνέπεια τον δεκαετή Τρωικό Πόλεμο.
"Έντονες καμπύλες έχουν οι «γεμάτες» γυναίκες των νεολιθικών αγαλματιδίων, χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στη γονιμότητα, ενώ οι γεροδεμένες γυναίκες του λαμπρού μυκηναϊκού πολιτισμού εικονογραφούνται στολισμένες με όμορφα ρούχα και κοσμήματα
Είναι γνωστή η «λατρεία του κάλλους» στους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι το προσωποποίησαν στη μορφή της Αφροδίτης. Ενώ όμως στην «Κρίση του Πάρι» η λατρεία του κάλλους είχε ολέθριες συνέπειες, σύμφωνα με την επικρατούσα αρχαιοελληνική αντίληψη το ωραίο ήταν ταυτοχρόνως και ενάρετο. Ενδεικτική είναι η ρήση «καλός καγαθός»: εκείνος, δηλαδή, που συνδυάζει το εξωτερικό και το ηθικό κάλλος. Πώς όμως εξελίσσεται η αποτύπωση της ανθρώπινης μορφής μέσα στον χρόνο και ποιες είναι οι διαφορετικές εκφάνσεις της αισθητικής σε ετερογενή κοινωνικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα; Αυτές είναι, μεταξύ άλλων, οι ερωτήσεις που θέτει η περιοδική έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου», η οποία θα εγκαινιαστεί τον Μάιο στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ΕΑΜ). Πτυχές του μεγάλου αυτού πολιτιστικού γεγονότος θα δούμε σε τρεις μικρές εκθέσεις που θα λειτουργήσουν ως «δορυφόροι» της έκθεσης του ΕΑΜ, με τον ίδιο τίτλο, σε ισάριθμα μουσεία της περιφέρειας.
"Τέσσερις είναι οι εκθέσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για το Ωραίο στον αρχαιοελληνικό κόσμο: μία κεντρική, στο κτίριό του, και τρεις «δορυφορικές» στη Σπάρτη, τα Ιωάννινα και την Τήνο, με τη συνεργασία του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς
Σε τρία μουσεία του ΠΙΟΠ
Αποτέλεσμα της συνεργασίας ανάμεσα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), οι «δορυφορικές» εκθέσεις θα φιλοξενηθούν σε τρία μουσεία του δεύτερου. Η πρώτη έκθεση θα ανοίξει τις πόρτες της στο Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού, στη Σπάρτη, θα εγκαινιαστεί το Σάββατο 19 Φεβρουαρίου και θα διαρκέσει έως τις 15 Απριλίου. Στη συνέχεια, η έκθεση θα μεταφερθεί σε άλλα δύο μουσεία του ΠΙΟΠ: στο Μουσείο Αργυροτεχνίας (Ιωάννινα) και στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας (Τήνος).
Για τις τρεις εκθέσεις στην περιφέρεια επιλέχθηκαν 40 αρχαιότητες από τις συλλογές του ΕΑΜ, οι οποίες χρονολογούνται από τους προϊστορικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Αρκετά εκθέματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό, υπηρετώντας το ζητούμενο της συνεργασίας ΕΑΜ - ΠΙΟΠ, που είναι να δοθεί στις τοπικές κοινωνίες η δυνατότητα να γνωρίσουν έργα-τεκμήρια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού από τις συλλογές του πρώτου μουσείου της χώρας. Οι τρεις εκθέσεις ακολουθούν το σκεπτικό της κεντρικής έκθεσης που ετοιμάζει το ΕΑΜ, με στόχο να δείξει «τη συμπύκνωση του ωραίου στην αρχαιότητα. Την υψηλή αισθητική ως αίτημα και επιδίωξη κάθε ανθρώπινης κοινωνίας, αλλά και ως κινητήριο δύναμη στην παραγωγή και προαγωγή της Τέχνης».
Τέσσερα εκθέματα θα φιλοξενούνται και στις τρεις εκθέσεις. Οι υπόλοιπες αρχαιότητες επιλέχθηκαν με κριτήριο τη σύνθεση ενοτήτων που βρίσκονται σε νοηματική συνάφεια με τη θεματική των τριών μουσείων. Έτσι, στη «Σπάρτη θα προβληθεί ο καλλωπισμός του σώματος με έλαια και αρώματα, στα Ιωάννινα θα πρωταγωνιστούν περίτεχνα κοσμήματα, ενώ στην Τήνο θα αναδεικνύονται μαρμάρινα έργα του Κυκλαδικού πολιτισμού».
Σε ό,τι αφορά την πρώτη έκθεση, στη Σπάρτη, ανάμεσα στα πολύτιμα εκθέματα ξεχωρίζουν: η φυλλόσχημη πινακίδα Γραμμικής Β Γραφής από την Πύλο, περί το 1200 π.Χ., με το ιδεόγραμμα του ελαίου, μυκηναϊκοί ψευδόστομοι αμφορείς και αγγεία που εικονογραφούν την ομορφιά θεών και ανθρώπων και προορίζονταν για τη φύλαξη αρωμάτων και αρωματικών ελαίων. Το έκθεμα που υποδέχεται τον επισκέπτη είναι ένα αγαλμάτιο Αφροδίτης πλαισιωμένης από φτερωτούς έρωτες. Ακολουθούν οι ενότητες με τα κυκλαδικά ειδώλια, τα χρυσά κοσμήματα και την κεραμική, ενώ στον επισκέπτη δίνεται και η δυνατότητα να γνωρίσει συνταγές μυροπωλών της αρχαιότητας.
Πληροφορίες: Έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου», Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού, Όθωνος-Αμαλίας 129, Σπάρτη. Ώρες λειτουργίας 10:00-18:00, διάρκεια έως 15 Απριλίου.
Τι ήταν ωραίο;
Η περιοδεύουσα έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» εντάσσεται στις δράσεις του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής κληρονομιάς 2018. Τα εκθέματά της θα μας ταξιδέψουν από τη νεολιθική εποχή έως την ύστερη αρχαιότητα, αποκαλύπτοντας τι θεωρούσε ωραίο ο αρχαιοελληνικός κόσμος και πολιτισμός στην εξελικτική πορεία του. Ενδεικτικό παράδειγμα οι «γεμάτες» γυναίκες των αγαλματιδίων της νεολιθικής εποχής, σύμβολο ευμάρειας σε μία εποχή κατά την οποία το κύριο μέλημα ήταν η εξασφάλιση τροφής. Γυναίκες γυμνές, με τα χέρια διπλωμένα κάτω από το στήθος, κεφάλι που γέρνει ελαφρά πίσω και εγχάρακτο το ηβικό τρίγωνο στα κυκλαδικά ειδώλια, γυναίκες γεροδεμένες, στολισμένες με όμορφα ρούχα και κοσμήματα στη μυκηναϊκή τέχνη. Γυναίκες που απεικονίζονται διαφορετικά όταν η σπουδή της ανθρώπινης μορφής φτάνει στο αποκορύφωμά της κατά την κλασική (5ος και 4ος αι. π.Χ.) και την ελληνιστική (3ος-1ος αι. π.Χ.) εποχή, δημιουργώντας έργα ανεπανάληπτης ομορφιάς.
