Όταν έπεσε η Τροία, οι Μυκηναίοι το έμαθαν μέσα σε μία μόλις νύχτα. Η είδηση μεταδόθηκε από διαδοχικά ορεινά φρυκτώρια, με το πρώτο να βρίσκεται στο όρος Ίδη, νότια της Τροίας, και το τελευταίο στο όρος Αραχναίον, στις Μυκήνες. Το μήνυμα ήταν προσυμφωνημένο από τον Αγαμέμνονα και την Κλυταιμνήστρα. Τι γινόταν όμως σε απρόβλεπτες καταστάσεις για τις οποίες δεν ήταν δυνατόν να έχει συμφωνηθεί συγκεκριμένο μήνυμα; Η αδυναμία αυτή καλύφθηκε από τον Υδραυλικό Τηλέγραφο του Αινεία του Τακτικού (4ος αι. π.Χ.), με τον οποίο γινόταν μετάδοση μεγάλου αριθμού προσυμφωνημένων μηνυμάτων. Ακολούθησε ο Οπτικός Τηλέγραφος που επινόησαν οι Αλεξανδρινοί Κλεοξένης και Δημόκλειτος περί το 150 π.Χ.: ένα ευφυέστατο σύστημα με το οποίο μπορούσε πλέον να μεταδοθεί οποιοδήποτε γραπτό μήνυμα, χάρη στους συνδυασμούς αναμμένων πυρσών με διάφορα γράμματα.
Τα μαθηματικά υδρεύουν τη Σάμο – Ευπαλίνειον όρυγμα
Ανασύσταση του αρχαίου τεχνολογικού πολιτισμού
Τα παραπάνω συστήματα τηλεπικοινωνιών αποτελούν μέρος του πλούσιου υλικού που παρουσιάζει η έκθεση «ΙΔΕΑ - Αρχαία Ελληνική Επιστήμη και Τεχνολογία», η οποία αποτελεί ένα συναρπαστικό ταξίδι στις κορυφαίες τεχνολογικές κατακτήσεις των αρχαίων Ελλήνων. Η έκθεση φιλοξενείται στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, σε συνεργασία με το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ, και θα διαρκέσει έως τον Οκτώβριο του 2018. Τα εκθέματα πετυχαίνουν μια πολυδιάστατη ανασύσταση του αρχαίου τεχνολογικού πολιτισμού καθώς περιλαμβάνουν: εποπτικό υλικό, κινούμενες εικόνες (3D animation), αφηγήσεις αρχαίων προσώπων, ολογράμματα, ήχους, μικρογραφίες και φυσικά μοντέλα τεχνολογικών ευρημάτων και ανακατασκευών.
Σκοπός της διοργάνωσης είναι να δώσει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να εξερευνήσει τις κυριότερες εκφάνσεις των φιλοσοφικών αναζητήσεων που αποτέλεσαν σταθμούς της αρχαίας ελληνικής σκέψης, γέννησαν μια σειρά τεχνολογικών κατακτήσεων, τεχνών και επιστημών και είχαν μεγάλη συμβολή στην εξέλιξη του δυτικού πολιτισμού. Η έκθεση παρουσιάζει τις σημαντικότερες ανακαλύψεις σε διάφορα πεδία: αρχιτεκτονική, οικοδομική, μεταλλουργία, αστρονομία, γεωγραφία, κεραμική, μηχανολογία, πολεμική και ναυτική τεχνολογία, τηλεπικοινωνίες, θέατρο, μουσική κ.ά.
Ενδεικτικά εκθέματα
Στην ενότητα των τηλεπικοινωνιών ο επισκέπτης βλέπει το ομοίωμα του Υδραυλικού Τηλέγραφου. Στον τομέα της αστρονομίας την παράσταση κλέβει το αντίγραφο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων (150-100 π.Χ.), του περίφημου υπολογιστή που έγινε διάσημος λόγω της μοναδικότητάς του. Στον τομέα της μουσικής ξεχωριστό έκθεμα είναι η ανακατασκευή της Ύδραυλης του Κτησίβιου του Αλεξανδρέως (285-222 π.Χ.), που θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς - μηχανικούς του αρχαίου κόσμου.
Σπουδαίος μαθηματικός, μηχανικός αλλά και γεωγράφος ήταν και ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς, στον οποίο οφείλουμε μερικές από τις μεγαλύτερες εφευρέσεις του 1ου αι. μ.Χ. Ενδεικτικά αναφέρουμε τρία ομοιώματα δικών του έργων που φιλοξενούνται στην έκθεση: το κινητό αυτόματο θέατρο που επινόησε για τη διασκέδαση του κόσμου, το οδόμετρο για την ακριβή μέτρηση των αποστάσεων και την περίφημη διόπτρα του για την ακριβή μέτρηση της οριζόντιας, της κατακόρυφης και της γωνιακής απόστασης δύο ουράνιων ή γήινων σημείων.
"Μέσα σε μία νύχτα έφθασε στις Μυκήνες το μήνυμα της πτώσης της Τροίας, το οποίο μεταδόθηκε από οκτώ διαδοχικά ορεινά φρυκτώρια
Στην ενότητα της πολεμικής τεχνολογίας εντυπωσιακό έκθεμα είναι η ανακατασκευή ενός αρχαίου καταπέλτη που εκτόξευε ακόντια και βέλη, ενώ σε εκείνη της ναυτικής τεχνολογίας ξεχωρίζουν τα ομοιώματα του εμβόλου μιας τριήρους και του φορτίου (σφραγισμένοι αμφορείς) ενός αρχαίου εμπορικού πλοίου. Από την έκθεση δεν θα μπορούσε να λείπει ο Αρχιμήδης, ο κορυφαίος εφευρέτης που έζησε τον 3ο αι. π.Χ. και επινόησε εκπληκτικές μηχανές. Στην έκθεση βλέπουμε ομοίωμα του περίφημου κοχλία του, που ήταν ένας χειροκίνητος μηχανισμός για την άντληση νερού.
"Το εκπληκτικό στη διάνοιξη του Ευπαλίνειου Υδραγωγείου είναι ότι τα δύο συνεργεία που το λάξευαν μέσα στο βουνό, ξεκινώντας από τις δύο άκρες του, συναντήθηκαν στο μέσο της σήραγγας, μήκους 1.036 μ., με ελάχιστη απόκλιση
Η μακέτα ενός γερανού θυμίζει στον επισκέπτη πόσα πέτυχαν οι αρχαίοι Έλληνες στον οικοδομικό τομέα, ενώ άλλα εκθέματα αφηγούνται πολλά ακόμη κατασκευαστικά και αρχιτεκτονικά θαύματα, όπως ο Παρθενώνας και το Ευπαλίνειο Υδραγωγείο που υδροδοτούσε για περίπου 1.100 χρόνια την αρχαία πόλη της Σάμου. Με αρχιτέκτονες τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη, ο Παρθενώνας (447-438 π.Χ.) είναι το λαμπρότερο δημιούργημα της αθηναϊκής δημοκρατίας στην περίοδο της μεγαλύτερης ακμής της και το αρτιότερο ως προς τη σύνθεση και την εκτέλεση από τα οικοδομήματα του Ιερού Βράχου. Όσον αφορά το Ευπαλίνειο Υδραγωγείο, έργο του αρχιτέκτονα Ευπαλίνου περί το 550 π.Χ., το εκπληκτικό στη διάνοιξή του είναι ότι τα δύο συνεργεία που το λάξευαν μέσα στο βουνό, ξεκινώντας από τις δύο άκρες του (βόρεια και νότια), συναντήθηκαν στο μέσο της σήραγγας, μήκους 1.036 μ., με ελάχιστη απόκλιση από την ευθεία.
Πολιτιστικό γεγονός
Αυτά και πολλά ακόμη εκθέματα κεντρίζουν τη φαντασία και γοητεύουν τους επισκέπτες της έκθεσης, που απευθύνεται κυρίως σε ομάδες νεανικού και σχολικού κοινού, οικογένειες και μη εξειδικευμένους επισκέπτες, αποτελώντας ένα πολιτιστικό γεγονός για όλους. Μικροί και μεγάλοι μαθαίνουν με εύληπτο και ψυχαγωγικό τρόπο για τεχνολογικά επιτεύγματα 3.000-2.000 χρόνων και για επιστημονικούς τομείς που έδωσαν λύσεις σε καθημερινά προβλήματα και ανάγκες των ανθρώπων, από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Πληροφορίες: Έκθεση «ΙΔΕΑ - Αρχαία Ελληνική Επιστήμη και Τεχνολογία», Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», Πειραιώς 254, Ταύρος, τηλ.: 212 2540000, www.hellenic-cosmos.gr
Η παραγωγή της έκθεσης είναι του ΝΟΗΣΙΣ και υποστηρίζεται επιστημονικά από την Εταιρεία Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (ΕΜΑΕΤ) και πολλούς ειδικούς επιστήμονες. Τη μελέτη και επίβλεψή της ανέλαβε η εταιρεία TETRAGON σε συνεργασία με το ΝΟΗΣΙΣ και υλοποιήθηκε με την αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
