Θυμόσαστε τον Εύμαιο, τον πιστό χοιροβοσκό του Οδυσσέα; Στην καλύβα του φιλοξενήθηκε ο πολύπαθος Οδυσσέας, μεταμφιεσμένος σε «ζητιάνο», όταν επιτέλους επέστρεψε στην Ιθάκη. Εκεί ο ήρωας διαπίστωσε την αφοσίωση του υπηρέτη του. Εκεί τον άκουγε να απαριθμεί με υπερηφάνεια την κτηνοτροφική περιουσία του αφέντη του, να αγανακτεί με τους μνηστήρες που τρώνε το βιος του Οδυσσέα στο παλάτι και να τον διαβεβαιώνει για τη συζυγική πίστη της Πηνελόπης. Μεγάλη ήταν η συγκίνηση του Οδυσσέα όταν είδε τον Εύμαιο να υποδέχεται τον ξενιτεμένο Τηλέμαχο σαν δικό του γιο, όταν εκείνος επέστρεψε από το παλάτι του Μενέλαου (Σπάρτη) στην Ιθάκη. Λίγο μετά, με την παρέμβαση της θεάς Αθηνάς, που έδωσε στον Οδυσσέα την αρχική μορφή του, ο Τηλέμαχος αναγνώρισε τον πατέρα του.
Αυτά μας διηγείται ο Όμηρος στη Ραψωδία ξ της «Οδύσσειας» (συνομιλία του Οδυσσέα με τον Εύμαιο), η οποία ήρθε στο φως της δημοσιότητας λόγω ενός αρχαιολογικού μοναδικού ευρήματος. Πρόκειται για την πήλινη πλάκα με εγχάρακτη επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή της Ολυμπίας και διασώζει 13 στίχους της εν λόγω ραψωδίας.
Το παλαιότερο γραπτό απόσπασμα
Η πήλινη πλάκα βρέθηκε σε θέση παρακείμενη του ιερού της Ολυμπίας με κατάλοιπα της ρωμαϊκής εποχής και σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση μπορεί να χρονολογηθεί στη ρωμαϊκή εποχή και πιθανώς πριν από τον 3ο αι. μ.Χ. Εάν η προκαταρκτική χρονολόγηση επιβεβαιωθεί κατά τη συστηματική μελέτη της επιγραφής, που έχει ήδη αρχίσει, τότε η πήλινη πλάκα θα διασώζει ίσως το παλαιότερο γραπτό απόσπασμα των Ομηρικών Επών που έχει βρεθεί έως σήμερα. Πέραν της μοναδικότητάς της, η επιγραφή αποτελεί ένα σπουδαίο αρχαιολογικό, επιγραφικό, φιλολογικό και ιστορικό τεκμήριο.
"Εάν επιβεβαιωθεί η προκαταρκτική χρονολόγηση της πήλινης πλάκας πριν από τον 3ο αι. μ.Χ., τότε αυτή θα διασώζει ίσως το παλαιότερο γραπτό απόσπασμα των Ομηρικών Επών που έχει έρθει στο φως
Ερευνητικό πρόγραμμα
Το εξαιρετικά σημαντικό εύρημα εντοπίστηκε κατά τη διεξαγωγή της επιφανειακής - γεωαρχαιολογικής έρευνας, στο πλαίσιο του τριετούς ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας», που πραγματοποιείται σε θέσεις γύρω από το ιερό. Το πρόγραμμα υλοποιείται υπό τη διεύθυνση της δρ. Ερωφίλης - Ίριδας Κόλλια, προϊσταμένης της ΕΦΑ Ηλείας, σε συνεργασία με τους καθηγητές Franziska Lang, Birgitta Eder, Andreas Vött και Hans-Joachim Gehrke του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου και των Πανεπιστημίων Darmstadt, Tübingen και Frankfurt am Mainz.
