Το γουρουνάκι και τα Ελευσίνια Μυστήρια

Τι δουλειά έχει ένα μαρμάρινο γουρουνάκι δίπλα σε αγάλματα θεών και απεικονίσεις μυστών; Το αναθηματικό χοιρίδιο, πεντακάθαρο και χαρούμενο, παρουσιάζεται στην έκθεση «Ελευσίνα, τα μεγάλα μυστήρια» που φιλοξενείται στο Μουσείο Ακρόπολης (έως τις 31 Μαΐου 2018). «Κάθε υποψήφιος μύστης έπρεπε να θυσιάσει ένα γουρουνάκι προς τιμήν της Δήμητρας», αναγράφεται στην επεξηγηματική πινακίδα που λύνει την απορία μας σχετικά με την παρουσία του στην έκθεση.

Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς ο κάθε μύστης θυσίαζε το δικό του γουρουνάκι. Το πιθανότερο είναι ότι «αυτό γινόταν τη δεύτερη ημέρα του εορτασμού, αφού οι μύστες επέστρεφαν από τη θάλασσα όπου είχαν κάνει ένα καθαρτήριο λουτρό οι ίδιοι και τα προς θυσία ζώα», διαβάζουμε στον μικρό, προσεγμένο κατάλογο της έκθεσης που εξέδωσε το Μουσείο Ακρόπολης. Που σημαίνει ότι ο άνθρωπος και το γουρουνάκι έπρεπε να εξαγνιστούν πριν προσεγγίσουν το θείο.

Στη συνέχεια γινόταν κατανάλωση του κρέατος του ζώου, ενώ σύμφωνα με μία άλλη άποψη γινόταν πλήρης απανθράκωση των χοιριδίων, ως θυσία ολοκαυτώματος. Ενδεικτικό είναι ένα απόσπασμα από την κωμωδία «Βάτραχοι» του μεγάλου σατιρικού ποιητή Αριστοφάνη (445-386 π.Χ.). «Ω θεά, πολύτιμη κόρη της Δήμητρας, πόσο γλυκιά μου είναι η μυρωδιά του χοιρινού κρέατος», λέει ο δούλος Ξανθίας όταν πλησιάζει η πομπή των μυστών και φτάνει στη μύτη του η ερεθιστική μυρωδιά του χοιρινού κρέατος.

«Η θυσία χοίρων προς τιμήν της θεάς Δήμητρας ήταν μια κοινότατη πρακτική σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο, τόσο στην αρχαία Ελλάδα όσο και στις αποικίες», σημειώνεται στον οδηγό της έκθεσης. Λόγω της εύκολης εκτροφής του χοίρου και της παροιμιώδους γονιμότητάς του, τα  γουρουνάκια ήταν τα φτηνότερα ζώα για θυσία.