Κτισμένο στο μεταίχμιο δύο κόσμων, του ρωμαϊκού και του βυζαντινού, το Γαλεριανό Συγκρότημα άνοιξε ξανά τις πύλες του για το κοινό, στην καρδιά της Θεσσαλονίκης. Μετά από επτά χρόνια, τα οικοδομικά κατάλοιπα του Ανακτόρου του Γαλερίου που βρίσκονται στην Πλατεία Ναυαρίνου είναι και πάλι επισκέψιμα, μετά την ευόδωση των προσπαθειών της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης (ΕΦΑΠΟΘ) να προσληφθεί έκτακτο φυλακτικό προσωπικό. Όπως δήλωσε άλλωστε η προϊσταμένη της ΕΦΑΠΟΘ Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, «τα μνημεία είναι άψυχα όντα, αν δεν μπορεί να τα δει ο κόσμος».
Εικονική περιήγηση στο Ανάκτορο του Γαλερίου
Έκταση 120.000 τ.μ. εκτιμάται ότι καταλάμβανε το εντυπωσιακό Γαλεριανό Συγκρότημα που οικοδομήθηκε στο τέλος του 3ου με αρχές του 4ου αι. μ.Χ.
Με τη ζωή να επιστρέφει στον αρχαιολογικό χώρο, μαζί με τους επισκέπτες του, τα λαμπρά αυτά κατάλοιπα, έκτασης 8.000 τ.μ., αφηγούνται εξίσου λαμπρές ημέρες από το παρελθόν της Θεσσαλονίκης. Το Γαλεριανό Συγκρότημα άρχισε να οικοδομείται στο τέλος του 3ου με αρχές του 4ου αι. μ.Χ. Ήταν η εποχή κατά την οποία ο καίσαρας Γάιος Γαλέριος Βαλέριος Μαξιμιανός (293-311 μ.Χ.) επέλεξε τη Θεσσαλονίκη ως έδρα του ανατολικού τμήματος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η γεωγραφική θέση της πόλης, ανάμεσα στη Ρώμη και τη Νέα Ρώμη - Κωνσταντινούπολη, θα την καταστήσει κατά καιρούς τόπο διαμονής των αυτοκρατόρων του 4ου αιώνα.
"Η υποδειγματική αποκατάσταση του Γαλεριανού Συγκροτήματος βραβεύθηκε το 2008 από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Europa Nostra
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ερευνητών, το επιβλητικό Γαλεριανό Συγκρότημα καταλάμβανε έκταση 120.000 τ.μ. Βορεινό όριό του ήταν η Ροτόντα, περί αυτήν κτίρια και η Πομπική οδός, που έχουν χαθεί με την ανοικοδόμηση. Ακολουθούσε η Αψίδα του Γαλερίου και το οικοδομικό σύνολο του κυρίως ανακτόρου, μέρος του οποίου αποτελούσαν τα οικοδομήματα που αποκαλύφθηκαν στην πλατεία Ναυαρίνου και στην οδό Δ. Γούναρη. Ανατολικά βρισκόταν ο Ιππόδρομος, ενώ το νότιο όριο του συγκροτήματος ήταν στα θαλάσσια τείχη.
Τα μνημεία
Η ανασκαφική έρευνα κατέδειξε τη μακρόχονη χρήση του ανακτόρου κατά την παλαιοχριστιανική εποχή (4ος-7ος αι.). Ορατά οικοδομήματα του συγκροτήματος παρέμειναν μόνο η περίφημη Ροτόντα, Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 1988, και η Αψίδα του Γαλερίου, η γνωστή Καμάρα, που άντεξαν τις φθορές του χρόνου και τις παρεμβάσεις των ανθρώπων. Οι συστηματικές ανασκαφές, που ξεκίνησαν το 1950, αποκάλυψαν σταδιακά τα υπόλοιπα τμήματα: τη Βασιλική, την Κεντρική κτιριακή ενότητα, το Διώροφο κτίριο, τα Λουτρά, το Οκτάγωνο (πλατεία Ναυαρίνου) και την Αψιδωτή αίθουσα (οδ. Δ. Γούναρη). Από τον Ιππόδρομο, ο οποίος εντοπίστηκε νωρίτερα, το 1935, σώζονται ελάχιστα ερείπια, καθώς χάθηκε κάτω από το πυκνοδομημένο κέντρο της πόλης.
Η μεγαλοπρεπής Βασιλική λειτουργούσε ως αίθουσα υποδοχής και ακροάσεων. Η Κεντρική κτιριακή ενότητα, στη μορφή που σώζεται σήμερα, αποτελούσε ένα κλειστό σύνολο που περικλειόταν από στεγασμένους φαρδείς διαδρόμους με ψηφιδωτά δάπεδα. Στο Διώροφο κτίριο, πιθανόν του 7ου αι., υπήρχε δεξαμενή για τη συλλογή των ομβρίων από τις στέγες της Βασιλικής και του ανατολικού διαδρόμου. Στα Λουτρά σώζονται στοιχεία που θυμίζουν πόσο πολυτελή ήταν τα οικοδομήματα αυτά στην εποχή τους. Το εντυπωσιακό Οκτάγωνο, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, προοριζόταν για αίθουσα ακροάσεων ή αίθουσα θρόνου των ανακτόρων, ενώ αργότερα λειτούργησε και ως χριστιανικός ναός.
Αψιδωτή Αίθουσα - Πληροφοριακό Κέντρο
Ο αρχαιολογικός χώρος της Αψιδωτής αίθουσας, έκτασης 1.000 τ.μ., παραμένει ακόμη κλειστός, ενώ το υπερσύγχρονο Πληροφοριακό Κέντρο, η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε το 2015, είναι για την ώρα επισκέψιμο κατόπιν αιτήματος. Σύμφωνα με τις νεότερες απόψεις, η Αψιδωτή αίθουσα ήταν τρικλίνιο, χρησιµοποιούνταν δηλαδή για τη διοργάνωση συµποσίων και άλλων τελετών που συνδέονταν µε την παρουσία του αυτοκράτορα και της ακολουθίας του στον ιππόδρομο. Το Πληροφοριακό Κέντρο παρέχει ποικίλο υλικό: βίντεο, διαδραστικές εφαρμογές και ψηφιακές αναπαραστάσεις των σημαντικότερων οικοδομημάτων του συγκροτήματος: Ροτόντα, Αψίδα Γαλερίου, Ανάκτορο, Ιππόδρομος. Οι ψηφιακές αναπαραστάσεις δίνουν στο κοινό τη δυνατότητα να κατανοήσει την αρχιτεκτονική μορφή των κτιρίων, να περιηγηθεί στους εσωτερικούς χώρους με τον πολυτελή διάκοσμο και να έχει μία καλή εικόνα του πολεοδομικού σχεδιασμού της Θεσσαλονίκης κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο. Έκκληση να δοθούν και οι δύο αυτοί χώροι στο κοινό που λαχταρά να τους δει, όπως δείχνει η επισκεψιμότητα στα μνημεία της πλατείας Ναυαρίνου από τις 30 Ιανουαρίου που άνοιξαν τις πόρτες τους.
Στο Πληροφοριακό κέντρο οι επισκέπτες μπορούν επίσης να ενημερωθούν για τη ανασκαφή του Γαλεριανού Συγκροτήματος, τους πρωταγωνιστές της και την υποδειγματική αποκατάστασή του, η οποία βραβεύθηκε το 2008 από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Europa Nostra. Να προσθέσουμε ότι το Γαλεριανό Συγκρότημα διαθέτει τη δική του εξαιρετική ιστοσελίδα (http://galeriuspalace.culture.gr), όπως επίσης μία εντυπωσιακή ψηφιακή απεικόνιση που δείχνει πώς ήταν το μεγαλοπρεπές οικοδομικό σύνολο.
Τρισδιάστατη αναπαράσταση
Η μελέτη της γραφικής αναπαράστασης του Γαλεριανού Συγκροτήματος έγινε με βάση τις νεότερες αλλά και τις παλαιότερες ανασκαφές, εκείνες των αρχών του 20ού αιώνα, πριν από την κατάχωση καταλοίπων. Η μελέτη εκπονήθηκε από ομάδα αρχιτεκτόνων της τότε ΙΣΤ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, την οποία απάρτιζαν οι Φανή Αθανασίου, Βενετία Μάλαμα, Μαρία Μίζα και Μαρία Σαραντίδου. Δικά τους είναι επίσης τα κείμενα της ιστοσελίδας και τα κείμενα του οδηγού «Γαλεριανό Συγκρότημα. Μια εικονική περιήγηση», έκδοση της τότε ΙΣΤ' ΕΚΠΑ, το 2013. Η ψηφιακή αναπαράσταση και το βίντεο της έγινε από τον αρχιτέκτονα Φώτη Τσακμάκη. Το σύνολο του έργου πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση (1994-2015). Οι φωτογραφίες που δημοσιεύουμε είναι της Μ.Σαραντίδου.
