Τα πανεπιστήμια, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, εμφανίστηκαν τον 11ο αιώνα στην Ευρώπη (πρώτο θεωρείται το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, 1088, το οποίο ιδρύθηκε ως Νομική Σχολή). Ωστόσο αυτό κάθε άλλο παρά σημαίνει ότι προηγουμένως δεν υπήρχαν τέτοιου είδους σχολές. Το ότι η Ακαδημία του Πλάτωνα δεν χαρακτηριζόταν ως «πανεπιστήμιο», αυτό δεν σημαίνει ότι ουσιαστικά αποτελούσε την πρώτη πανεπιστημιακή σχολή του κόσμου.
Ο λόγος που η πλατωνική Ακαδημία δεν ονομαζόταν «πανεπιστήμιο» είναι καθαρά γλωσσικός. Ο όρος εμφανίστηκε αργότερα, καθώς το «university» πηγάζει από τη λατινική φράση «universitas magistrorum et scholarium» (κοινωνία δασκάλων και σπουδαστών). Αφήνοντας κατά μέρος, λοιπόν, τον όρο, διαπιστώνουμε ότι η πλατωνική Ακαδημία αποτελούσε Πανεπιστήμιο, μιας και αυτό ήταν: ένας χώρος όπου οι σπουδαστές συσχετίζονταν με τους δασκάλους.
Πότε ιδρύθηκε η Ακαδημία του Πλάτωνα;
Μετά το πρώτο αποτυχημένο ταξίδι του στη Σικελία, όπου πίστευε ότι θα μπορούσε να πραγματοποιήσει το όραμά του τού βασιλιά-φιλοσόφου, ο Πλάτων, πεπεισμένος ότι μόνο ο φιλόσοφος μπορεί να γίνει σωστός κυβερνήτης, αποσύρθηκε από την όποια προσπάθεια παρέμβασης στην πολιτική και αφοσιώθηκε στο να διαμορφώσει φιλοσόφους που θα γίνουν άρχοντες (ωστόσο, έκανε άλλα δύο ταξίδια στη Σικελία, για τον ίδιο σκοπό). Έτσι ίδρυσε την Ακαδημία (γύρω στο 387 π.Χ.). Στόχος της δεν ήταν να μορφώσει αποκλειστικά εκείνους που θα γίνονταν άρχοντες, αλλά και νομοθέτες ή συμβούλους ανθρώπων με πολιτική ισχύ.
Η ονομασία «Ακαδημία» οφείλεται στο ότι η περιοχή, όπου ιδρύθηκε η πλατωνική σχολή, ήταν αφιερωμένη στον Ακάδημο. Για να ιδρυθεί μια τέτοια σχολή, απαιτείτο να σχηματιστεί ως «θίασος» , δηλαδή ένας σύλλογος θρησκευτικός αφιερωμένος σε κάποια θεότητα. Ο Πλάτων επέλεξε τις Μούσες, που ήταν οι προστάτιδες της εκπαίδευσης.
Η διδασκαλία και τα μαθήματα
Στην Ακαδημία υπήρχαν κοινά συσσίτια, όπου το φαγητό ήταν λιτό και πάντα συνοδευόταν από συζητήσεις. Σε αυτά συμμετείχε και ο Πλάτων, για την ικανότητα του οποίου ως συζητητή κυκλοφορούσε η φήμη ότι, αν κάποιος τον άκουγε να μιλάει σε ένα τέτοιο συσσίτιο, την επόμενη μέρα ένιωθε πολύ καλά.
Ο Πλάτων δίδασκε με τη διαλεκτική μέθοδο, ενώ συχνά έδινε και διαλέξεις για ευρύτερο κοινό. Ως προς τα μαθήματα, δεν είμαστε σίγουροι για το ποια διδάσκονταν την εποχή του Πλάτωνα, μιας και έγιναν αλλαγές με το πέρασμα του χρόνου. Θεωρούμε ωστόσο σχεδόν σίγουρο ότι ήταν μαθηματικά, συμπεριλαμβανομένης της αρμονίας και της αστρονομίας, καθώς και πολιτική θεωρία. Επίσης είναι πιθανό κάποια στιγμή να διδάχθηκαν και φυσικές επιστήμες.
Ήταν πολλοί εκείνοι που αποφοίτησαν και ενεπλάκησαν στην πολιτική ζωή του τόπου τους. Ωστόσο, ο πιο διάσημος μαθητής του Πλάτωνα, εκείνος που αργότερα ίδρυσε και δική του σχολή, αλλά επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει τον δυτικό τρόπο σκέψης ήταν ο Αριστοτέλης.
