Στις 17 Σεπτεμβρίου 1802 το μπρίκι «Μέντωρ» βυθίστηκε λόγω κακοκαιρίας στον όρμο του Αγίου Νικολάου, στα Ν.Α. Κύθηρα, με το πολύτιμο φορτίο του: ένα μέρος των αρχαιοτήτων που αφαίρεσε η ομάδα του Λόρδου Έλγιν από τον Παρθενώνα, την Ακρόπολη και άλλα αρχαία μνημεία των Αθηνών. Το πλοίο είχε αποπλεύσει την προηγούμενη ημέρα από τον Πειραιά, με πρώτο σταθμό τη Μάλτα και προορισμό την Αγγλία. Αποφασισμένος να ανακτήσει τη λεία του, ο λόρδος Έλγιν επιστράτευσε ικανούς σφουγγαράδες, τους δύτες της εποχής, οι οποίοι μπορούσαν κατεβούν τότε στο βάθος των 22-24 μ. που βρισκόταν το ναυάγιο. Μετά τη μεταφορά τους στο Λονδίνο και την πώλησή τους στην βρετανική κυβέρνηση, το 1816, κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο.
Το κουφάρι όμως του Μέντορα έμεινε στο βυθό των Κυθήρων και από το 1980 αποτελεί αντικείμενο υποβρύχιας ανασκαφικής έρευνας. Η τελευταία έρευνα στο ιστορικό ναυάγιο πραγματοποιήθηκε από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων φέτος τον Σεπτέμβριο, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Δρ. Δημήτρη Κουρκουμέλη.
Αντικείμενα επιβατών
Η φετινή έρευνα επικεντρώθηκε στο χώρο της πρύμνης, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχουν ακόμα στοιχεία του πλοίου. Από την ανασκαφική τομή 2Χ2 μέτρα που ερευνήθηκε δεν εντοπίσθηκαν στοιχεία της πρύμνης, αλλά λίγα ευρήματα. Τα περισσότερα είναι αντικείμενα που προφανώς ανήκαν στους επιβάτες, (γυάλινα φιαλίδια, κομβία ενδυμάτων), όπως επίσης μία χάλκινη λαβή ξύλινου συρταριού επίπλου, μολύβδινα βόλια, τμήματα σχοινιών από τον εξαρτισμό του πλοίου και άλλα μικροαντικείμενα.
"Ανάμεσα στα φετινά ευρήματα υπάρχουν κυρίως αντικείμενα που προφανώς ανήκαν στους επιβάτες, (γυάλινα φιαλίδια, κομβία ενδυμάτων), μία χάλκινη λαβή ξύλινου συρταριού επίπλου, μολύβδινα βόλια, τμήματα σχοινιών από τον εξαρτισμό του πλοίου και άλλα μικροαντικείμενα
Στοιχεία για τον τρόπο κατασκευής του πλοίου
Μία δεύτερη ανασκαφική τομή κατά μήκος της τρόπιδας (καρένας) του πλοίου και η εκ νέου διερεύνηση του καλά σωζόμενου σκαριού του πλοίου, έδωσαν σημαντικά και ενδιαφέροντα στοιχεία για τον τρόπο κατασκευής του πλοίου. Στη έρευνα συμμετείχε και η δρ. αρχαιολογίας Marine Jaouen της DRASSM (Département des Recherches Archéologiques Subaquatiques et Sous-Marines) του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας, η οποία ειδικεύεται στην ναυπηγική και ναυπήγηση των πλοίων αυτής της περιόδου. Η συμμετοχή της βοήθησε στο να γίνει κατανοητός ο τρόπος κατασκευής ενός πλοίου, το οποίο από τα αρχειακά στοιχεία που υπάρχουν φέρεται να έχει κατασκευαστεί στην Αμερική. Έτσι διαπιστώθηκε και μετρήθηκε ο ρυθμός τοποθέτησης των νομέων (στραβόξυλα) του πλοίου, ο τρόπος σύνδεσής τους στην τρόπιδα ή την ψευδοτρόπιδα, οι μεταξύ τους συνδέσεις, οι αποστάσεις μεταξύ και ο τρόπος σύνδεσης των νομέων με τις προεκτάσεις τους.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον φαίνεται ότι ήταν ο τρόπος προστασίας της τρόπιδας. Αν και, καθόσον γνωρίζουμε, τόσο από τις αναφορές όσο και ανασκαφικά, τα ύφαλα του πλοίου ήταν καλυμμένα με φύλλα χαλκού, φαίνεται ότι υπήρχε και κάλυψη της τρόπιδας με φύλλα μόλυβδου, ένα μέρος των οποίων αποκαλύφθηκε κατά τη φετινή έρευνα. Εντούτοις αρκετά ερωτήματα ως προς το κατασκευαστικό μέρος του πλοίου, εξακολουθούν να υφίστανται και χρήζουν περαιτέρω έρευνας και συγκρίσεων για να απαντηθούν στις μελλοντικές ανασκαφικές περιόδους.
"Μία ανασκαφική τομή κατά μήκος της τρόπιδας (καρένας) και η εκ νέου διερεύνηση του καλά σωζόμενου σκαριού του πλοίου, έδωσαν σημαντικά και ενδιαφέροντα στοιχεία για τον τρόπο κατασκευής του Μέντορα
Στη έρευνα συμμετείχαν επίσης οι Δρ. Θεοτόκης Θεοδούλου, Χρύσα Φουσέκη, Ειρήνη Μάλλιου, Άρης Μιχαήλ, Σπύρος Μουρέας από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, Κωνσταντίνα Αρμενιάκου από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και οι Δρ. Αλέξανδρος Τούρτας, Δρ. Ελπίδα Καραδήμου, Δημήτρης Δημητρίου, Έλια Νικητοπούλου, Παναγιώτης Αθανασόπουλος, Μανώλης Τζεφρόνης, Μανουήλ Κουρκουμέλης.
Η φετινή έρευνα πέραν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο), υποστηρίχτηκε και από τον κ. Peter Maneas, τον κ. Στάθη Τριφύλλη και την ΑΜΚΕ Αλς.
